Zgryz głęboki – przyczyny, objawy i metody leczenia

Traktowanie zgryzu głębokiego jedynie jako problemu estetycznego to częsty błąd, który może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Nieleczona wada powoduje nie tylko ścieranie się zębów, ale również dolegliwości w stawach skroniowo-żuchwowych i zmiany w rysach twarzy. Dlatego poznanie jego przyczyn i objawów jest kluczowe dla skutecznej korekty.

Czym jest zgryz głęboki?

Zgryz głęboki, określany również jako zamknięty, to pionowa wada zgryzu, w której górne zęby zachodzą na dolne znacznie głębiej niż prawidłowe 2-3 mm, zaburzając równowagę w układzie szczękowo-żuchwowym. O wadzie tej mówimy, gdy górne siekacze zakrywają dolne zęby w ponad połowie ich wysokości. Stan ten specjaliści określają mianem zwiększonego nagryzu pionowego.

Przyczyny zgryzu głębokiego

Przyczyny zgryzu głębokiego dzielą się na dwie główne kategorie: genetyczne (wewnętrzne) oraz środowiskowe (zewnętrzne), związane głównie z nieprawidłowymi nawykami.

Czynniki wewnętrzne – gdy wada jest dziedziczna

Za rozwój zgryzu głębokiego często odpowiadają uwarunkowania genetyczne. Jeśli jedno lub oboje rodziców miało podobną wadę, rośnie prawdopodobieństwo, że dziecko odziedziczy skłonność do określonego wzorca wzrostu szczęk. Taka tendencja może prowadzić do nieprawidłowości w rozwoju układu żucia jak choćby niewłaściwe ukształtowanie wyrostków zębodołowych.

Czynniki zewnętrzne – nawyki, które kształtują zgryz

Duży wpływ na rozwój wady mają również czynniki zewnętrzne, zwłaszcza nieprawidłowe nawyki (parafunkcje) z okresu dzieciństwa, do których należą:

• Długotrwałe ssanie smoczka lub kciuka: Utrzymujący się nacisk na podniebienie i zęby zaburza ich naturalny wzrost i położenie.
• Nieprawidłowe połykanie: Wpychanie języka między zęby zamiast opierania go o podniebienie generuje siły, które mogą pogłębiać wadę.
• Oddychanie przez usta: Nieprawidłowy tor oddechowy zmienia pozycję spoczynkową żuchwy i języka, co negatywnie wpływa na rozwój szczęk.
• Inne nawyki: Do tej grupy zalicza się również obgryzanie paznokci, ssanie warg lub policzków, zgrzytanie zębami (bruksizm) czy nawykowe podpieranie brody.

Do przyczyn zewnętrznych zalicza się także przedwczesną utratę zębów mlecznych na skutek próchnicy, co zaburza naturalny proces wyrzynania się zębów stałych. Nawet pozornie błahe kwestie, jak nieprawidłowe układanie niemowlęcia do snu, mogą mieć znaczenie dla kształtowania się prawidłowego zgryzu.

Rodzaje zgryzu głębokiego

Ortodonci wyróżniają kilka podtypów zgryzu głębokiego, zależnie od stopnia zaawansowania i przyczyn wady. To rozróżnienie pozwala wybrać najskuteczniejszej metody leczenia.

Zgryz głęboki całkowity

To najbardziej zaawansowana postać wady. Charakteryzuje się ona nie tylko nadmiernym nachodzeniem zębów przednich, ale również zahamowaniem wzrostu bocznych odcinków wyrostków zębodołowych.

Zgryz głęboki częściowy (nadzgryz)

W tej formie, określanej również jako nadzgryz, problem koncentruje się na przednim odcinku uzębienia. Zęby w odcinkach bocznych mają prawidłową wysokość, jednak górne siekacze nadmiernie zakrywają dolne. Zmiany w rysach twarzy są tu zazwyczaj mniej widoczne niż w zgryzie całkowitym.

Zgryz głęboki rzekomy

W tym wariancie wysokość zębów przednich jest prawidłowa, a wrażenie głębokiego zgryzu jest efektem skrócenia bocznych odcinków łuków zębowych. Precyzyjna diagnoza jest kluczowa, aby odróżnić ten typ wady od pozostałych.

Zgryz głęboki wtórny

Ten typ wady powstaje w dorosłym życiu, najczęściej w wyniku utraty zębów bocznych, co prowadzi do „zapadnięcia się” zgryzu. Może być również powikłaniem nieprawidłowo prowadzonego leczenia ortodontycznego innych wad, np. tyłozgryzów.

Jak wygląda leczenie zgryzu głębokiego?

Leczenie zgryzu głębokiego to proces, którego sukces zależy od indywidualnie dobranego planu i zaangażowania pacjenta. Nowoczesna ortodoncja oferuje skuteczne metody korekty nawet zaawansowanych wad, co przekłada się na poprawę jakości życia.

Skuteczna terapia często wymaga podejścia zespołowego, dlatego w procesie leczenia, oprócz ortodonty, udział biorą również:

• stomatolog zachowawczy – dba o zdrowie zębów i dziąseł,
• logopeda – koryguje wady wymowy i nieprawidłowe połykanie,
• psycholog – pomaga eliminować szkodliwe nawyki (np. bruksizm).

Zobacz: Ortodoncja Katowice – leczenie ortodontyczne

Etapy leczenia ortodontycznego

Podstawą leczenia zgryzu głębokiego jest terapia ortodontyczna, która przebiega w kilku etapach:

1. Konsultacja i planowanie: Na pierwszej wizycie ortodonta przeprowadza szczegółowy wywiad i wykonuje niezbędną diagnostykę – zdjęcia rentgenowskie, wyciski lub skany cyfrowe uzębienia.
2. Założenie aparatu: W zależności od wieku pacjenta i stopnia zaawansowania wady, ortodonta dobiera odpowiedni aparat. U dzieci często stosuje się aparaty ruchome, natomiast u młodzieży i dorosłych najczęściej wybierany jest aparat stały, który pozwala na precyzyjne przesuwanie zębów.
3. Aktywna faza leczenia: To najdłuższy etap, w trakcie którego pacjent regularnie odwiedza gabinet na wizyty kontrolne. Ortodonta aktywuje wówczas aparat, regulując siłę jego nacisku, aby zęby stopniowo przesuwały się do pożądanej pozycji.
4. Retencja: Po zdjęciu aparatu rozpoczyna się etap retencji, mający na celu utrwalenie efektów leczenia. Aby zapobiec nawrotowi wady, pacjent otrzymuje aparat retencyjny (stały lub ruchomy).

Leczenie zgryzu głębokiego to inwestycja w zdrowie całej jamy ustnej. Chociaż proces bywa długotrwały, jego efekty – od poprawy estetyki twarzy po eliminację bólu i dyskomfortu – są niezwykle wartościowe.

Zgryz głęboki to nie tylko problem wewnątrz jamy ustnej. Jego konsekwencje bywają widoczne gołym okiem, ponieważ wada ta w znaczący sposób wpływa na wygląd i proporcje twarzy. Najbardziej charakterystyczną zmianą jest optyczne skrócenie dolnego odcinka twarzy, co w zaawansowanych przypadkach staje się jednym z głównych powodów, dla których pacjenci szukają pomocy ortodonty.

Skala tych zmian zależy od rodzaju i zaawansowania wady. W przypadku zgryzu głębokiego całkowitego, gdzie dochodzi do nadmiernej pracy mięśni, twarz może przybrać bardziej kwadratowy kształt w wyniku przerostu mięśni żwaczowych. Z kolei przy zgryzie głębokim częściowym zmiany w rysach twarzy są zazwyczaj znacznie mniej zauważalne lub mogą w ogóle nie występować.

Zobacz: Invisalign Katowice – dyskretne leczenie nakładkami

Powikłania zgryzu głębokiego

Nieleczony zgryz głęboki to nie tylko defekt kosmetyczny, ale przede wszystkim źródło powikłań funkcjonalnych, które negatywnie wpływają na zdrowie jamy ustnej i ogólne samopoczucie.

Nadmierne ścieranie się zębów

Nieprawidłowy rozkład sił żucia przeciąża zęby przednie, co prowadzi do ich patologicznego ścierania (atrycji) . Z czasem skutkuje to starciem szkliwa, odsłonięciem zębiny i nadwrażliwością, a także zwiększa ryzyko pęknięć oraz złamań.

Choroby dziąseł i przyzębia

W zaawansowanych przypadkach dolne siekacze mogą ranić błonę śluzową podniebienia, powodując stany zapalne i choroby przyzębia (paradontozę) . Często towarzyszące wadzie stłoczenie zębów utrudnia higienę, zwiększając ryzyko próchnicy.

Problemy ze stawem skroniowo-żuchwowym

Nieprawidłowe ustawienie żuchwy przeciąża stawy skroniowo-żuchwowe, co może prowadzić do ich dysfunkcji i rozwoju zmian zwyrodnieniowych. Typowe objawy to:

• bóle głowy (zwłaszcza w okolicy skroni),
• trzaski lub przeskakiwanie w stawach,
• trudności z szerokim otwieraniem ust,
• ból podczas jedzenia lub ziewania.